Alles over diabetes

Wat is diabetes?

Diabetes is een chronische aandoening die optreedt wanneer de alvleesklier niet voldoende insuline produceert of wanneer het lichaam niet in staat is om de geproduceerde insuline effectief te gebruiken. Dit essentiële hormoon reguleert de bloedsuikerspiegel. Een aanhoudende hyperglykemie, zonder behandeling, leidt tot ernstige aandoeningen die verschillende systemen aantasten, zoals de zenuwen en bloedvaten, evenals tussenliggende aandoeningen zoals hypertensie en cardiovasculaire ziekten.

Hoe wordt diabetes gedefinieerd?

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) definieert deze aandoening als een “chronische stoornis gekenmerkt door een slecht gebruik van insuline door het lichaam of een onvoldoende productie van dit hormoon”. Deze slechte regulatie van de bloedsuikerspiegel leidt tot langdurige hyperglykemie. Op de lange termijn bevordert deze toestand ernstige schade aan zenuwen, bloedvaten en andere organen. De Hoge Gezondheidsautoriteit raadt regelmatige screening aan, vooral voor risicogroepen, om deze gevolgen te voorkomen.

Enkele epidemiologische gegevens over diabetes

Deze ziekte vormt een wereldwijde uitdaging voor de volksgezondheid. Nieuwe studies tonen een verontrustende trend aan. De prevalentie is vooral uitgesproken in landen met een laag of middeninkomen, waar de toegang tot zorg en screening beperkt blijft. In 2021 leefden ongeveer 537 miljoen volwassenen (20-79 jaar) met deze aandoening, en dit cijfer zou kunnen oplopen tot 783 miljoen in 2045 als er geen effectieve maatregelen worden genomen.

De belangrijkste oorzaken zijn onder andere lichamelijke inactiviteit, een onevenwichtig dieet, toenemende verstedelijking en overgewicht. In Frankrijk zijn er 4,3 miljoen mensen getroffen, wat meer dan 5,6% van de bevolking is, met een toenemende groei van het aantal gevallen.

Diabetes is ook een belangrijke oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. In 2021 droeg het bij aan 6,7 miljoen sterfgevallen wereldwijd. Zonder een adequate behandeling kan het leiden tot ernstige complicaties zoals nierfalen, amputaties, blindheid en cardiovasculaire aandoeningen.

Wat zijn de symptomen van diabetes?

De symptomen variëren afhankelijk van het type diabetes, maar sommige tekenen zijn gemeenschappelijk: een intense dorst, frequent urineren, wazig zicht, aanhoudende vermoeidheid, of ongewenst gewichtsverlies. Bij type 2 diabetes kunnen deze symptomen subtieler zijn en zich over meerdere jaren ontwikkelen voordat ze worden ontdekt. De Hoge Gezondheidsautoriteit raadt regelmatige screening aan, vooral voor mensen met bijkomende risicofactoren zoals hoge bloeddruk, overgewicht of een familiegeschiedenis.

Is diabetes erfelijk?

Diabetes heeft een erfelijke component, maar de wijze van overdracht hangt af van het type diabetes. Voor diabetes type 1 spelen familiegeschiedenis een rol, maar het risico op overdracht blijft relatief laag. Ook de impact van omgevingsfactoren, zoals virale infecties of auto-immuun triggers, zijn betrokken bij het ontstaan ervan.

Daarentegen heeft diabetes type 2 een meer uitgesproken genetische component. Mensen met een familiegeschiedenis van dit type diabetes hebben een aanzienlijk verhoogd risico, vooral als de levensstijl, zoals een onevenwichtige voeding, overgewicht of een gebrek aan fysieke activiteit, hier een rol bij speelt.

Wat zijn de verschillende soorten diabetes?

Type 1 diabetes

Vroeger bekend als “insuline-afhankelijke diabetes” of “jeugddiabetes”, wordt type 1-diabetes gekenmerkt door een ontoereikende productie van insuline door het lichaam. Patiënten met dit type diabetes zijn afhankelijk van externe insuline-inname, die ze dagelijks moeten toedienen. De exacte etiologieën van het ontstaan van type 1-diabetes zijn nog niet bekend, noch de middelen om de ontwikkeling ervan te voorkomen.

Type 2 diabetes

Type 2 diabetes beïnvloedt de manier waarop het lichaam glucose als brandstof gebruikt. Het is het meest voorkomende type diabetes, dat voornamelijk volwassenen treft, vooral degenen met overgewicht of een zittende levensstijl, en het wordt vaak geassocieerd met een metabool syndroom. Dit type diabetes ontwikkelt zich vaak langzaam in de loop van de tijd: het lichaam wordt eerst insulineresistent voordat het in een later stadium onvoldoende insuline produceert. Een gevaarlijke mix van genetische aanleg, levensstijl en bepaalde gezondheidsomstandigheden kan bijdragen aan het ontstaan van dit type diabetes.

De diabetes zwangerschapsdiabetes

Zoals de naam al aangeeft, treedt zwangerschapsdiabetes op bij zwangere vrouwen zonder voorgeschiedenis van diabetes. Het ontstaat wanneer de alvleesklier van de moeder niet in staat is voldoende insuline te produceren om de groei van de baby en de hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap te compenseren. Meestal verdwijnt zwangerschapsdiabetes na de bevalling, maar de betrokken vrouwen blijven een risico lopen om later type 2-diabetes te ontwikkelen.

MODY-diabetes

De MODY (Maturity Onset Diabetes of the Young) is een zeldzame vorm van diabetes die meestal wordt gediagnosticeerd tijdens de adolescentie of bij jongvolwassenen. Echter, MODY wordt vaak verkeerd gediagnosticeerd als zijnde type 1 of type 2. In werkelijkheid is MODY-diabetes een aparte vorm van deze twee typen, veroorzaakt door een genetische mutatie die leidt tot disfunctie van de insuline-producerende bètacellen.

LADA-diabetes

De diabetes type LADA (Latent Autoimmune Diabetes of Adults) is een vorm van type 1 diabetes die later in het leven optreedt, vaak bij volwassenen ouder dan 30 jaar. Vaak verward met type 2 diabetes vanwege het late begin, is LADA-diabetes in werkelijkheid een auto-immuunziekte, net zoals type 1 diabetes.

Wat zijn de gevolgen van diabetes?

Diabetische retinopathie

Diabetes is een belangrijke oorzaak van blindheid wereldwijd, voornamelijk door de ontwikkeling van retinopathie, een beschadiging van de kleine bloedvaten in het netvlies.

Cardiovasculaire aandoeningen

Diabetische microangiopathie

Diabetes is ook een belangrijke oorzaak van cardiovasculaire incidenten zoals een myocardinfarct of beroertes. Dit risico wordt verklaard door diabetische microangiopathie, wat neerkomt op schade aan de kleine bloedvaten van het lichaam.

Diabetische macroangiopathie

Bij diabetes kunnen ook de grote bloedvaten worden aangetast, een complicatie die bekend staat als diabetische macroangiopathie. Dit kan leiden tot cardiovasculaire aandoeningen, waarbij een myocardinfarct een van de belangrijkste gevolgen van deze macroangiopathie is.

Neuropathie en de diabetische voet

Diabetes kan ook het perifere zenuwstelsel aantasten, wat leidt tot een diabetische neuropathie. Dit wordt gekenmerkt door een verlies van gevoeligheid in de extremiteiten, met name de voeten. Personen met diabetes en neuropathie lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van voetulcera, die in geval van complicaties een amputatie kunnen vereisen en daarom regelmatige voetzorg nodig hebben.

Parodontale aandoeningen

Ten slotte zijn parodontale aandoeningen, oftewel infecties van de steunweefsels van de tanden, vaker voorkomend bij patiënten met diabetes. Dit is voornamelijk te wijten aan veranderingen in de bloedvaten, de immuunrespons en de mondflora.

Welke behandelingen zijn beschikbaar?

Orale antidiabetica

De keuze van behandelingen hangt af van het type diabetes en de mate van controle over de bloedsuikerspiegel. Bij type 2 diabetes omvatten de eerste stappen van de behandeling meestal een verandering van levensstijl, waaronder een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging. Als deze maatregelen niet voldoende zijn om de bloedsuikerspiegel onder controle te houden, kunnen orale antidiabetica worden voorgeschreven. Deze medicijnen werken op verschillende manieren om de bloedglucoseconcentratie te verlagen.

Insulinetherapie

Voor mensen met type 1 diabetes is de behandeling afhankelijk van exogene insuline, omdat de alvleesklier deze niet produceert. Deze vorm van behandeling wordt ook wel insulinetherapie genoemd. Insuline wordt meestal toegediend via injectie, hetzij met een spuit, hetzij met een insulinepomp. Er zijn verschillende soorten insuline: snelwerkende, intermediaire en langwerkende, waarvan de keuze afhangt van de specifieke behoeften van de patiënt.

Transplantatie van Langerhans-eilandjes in de pancreas

Een andere therapeutische optie, vaak gereserveerd voor de meest ernstige gevallen van diabetes, is de transplantatie van Langerhans-eilandjes. Deze procedure houdt in dat compatibele cellen van een donor worden getransplanteerd die in staat zijn insuline te produceren. Hoewel deze ingreep sommige patiënten kan helpen om insuline-onafhankelijkheid te herwinnen, blijft het een laatste redmiddel vanwege de risico’s die verbonden zijn aan transplantatieoperaties en de daaropvolgende noodzakelijke immunosuppressie.

Hoe kan men diabetes voorkomen?

Het voorkomen van diabetes hangt grotendeels af van het type ziekte in kwestie, maar het is voornamelijk gebaseerd op het aannemen van een gezonde levensstijl. Voor diabetes type 2, wat de meest voorkomende vorm is en sterk beïnvloed wordt door levensstijl, omvatten de door de WHO aanbevolen preventieve maatregelen:

• Handhaven van een normaal gewicht: obesitas is een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes. Zelfs een matig gewichtsverlies kan deze kans aanzienlijk verminderen.
• Een evenwichtige voeding aannemen: Geef de voorkeur aan vezelrijke voedingsmiddelen, zoals fruit, groenten en volkoren granen, terwijl u eenvoudige suikers en bewerkte voedingsmiddelen beperkt.
• Regelmatig lichaamsbeweging beoefenen: Lichaamsbeweging, ten minste 150 minuten per week van matige activiteit, verbetert de insulinegevoeligheid en helpt bij het handhaven van een stabiele bloedsuikerspiegel.
• Controleer uw bloedsuikerspiegel: Personen met een familiale voorgeschiedenis of een risicovolle levensstijl dienen regelmatig een gezondheidsprofessional te raadplegen om vroegtijdig eventuele afwijkingen op te sporen.

Met betrekking tot zwangerschapsdiabetes kunnen zwangere vrouwen hun risico verlagen door een gezonde levensstijl aan te houden voor en tijdens de zwangerschap. Een nauwgezette medische opvolging is ook essentieel om elke stijging van de bloedsuikerspiegel tijdens de zwangerschap op te sporen.

Voor type 1 diabetes, waarvan de oorzaken voornamelijk auto-immuun zijn en niet te voorspellen, zijn preventieve maatregelen beperkt. Er wordt echter onderzoek gedaan om de triggervariabelen beter te begrijpen.

Online beschikbare hulpmiddelen, ook beschikbaar op het Ameli-platform, zoals risicocalculators, kunnen helpen om de predisponerende factoren voor diabetes beter te begrijpen.